Ik zie, ik reik, raak aan en leer!

Als we kinderen vanaf heel jonge leeftijd laten kennismaken met die laatste manier van leren, worden het zelfstandige leerlingen die overal interessante mogelijkheden zien om te onderzoeken. De kracht van dit zelfsturend leren is dat vaardigheden en begrip sneller van het werkgeheugen naar het langetermijngeheugen worden verplaatst en het terughalen van kennis en generaliseren worden bevorderd.

Op iedere leeftijd en in elk stadium, maar vooral in de eerste jaren, leren kinderen effectiever als daarbij meerdere routes naar de hersenen zijn betrokken. Dat wil zeggen dat verschillende zintuiglijke prikkels die afkomstig zijn van dezelfde bron worden gecombineerd om het lerende brein van informatie te voorzien. Het gezichtsvermogen wordt daarbij beschouwd als het coördinerende zintuig, behalve bij kinderen met een ernstige visuele beperking. Als een kind bijvoorbeeld een ongewoon geluid hoort, zal het meteen zijn hoofd draaien om te kijken waar het geluid vandaan komt. Het kind gebruikt dus zijn gezichtsvermogen om de auditieve input te begrijpen. Als je een kind iets in handen geeft, kijkt het meteen wat het is.

Multisensorische activiteiten waarin het gezichtsvermogen een belangrijke rol speelt zijn dus voor ieder kind noodzakelijk. Voor kinderen met speciale behoeften is die noodzaak nog groter, omdat zij vaak meerdere herhalingen en variaties nodig hebben om de neurale paden aan te leggen die het fundament zijn voor het leren in de toekomst. Een kind leert eerst om zich te oriënteren op een lichtbron en ontwikkelt vervolgens zijn oog-handcoördinatie door zijn handje uit te steken en iets vast te pakken. Dit vormt allemaal de basis voor selectie, oriëntatie en manipulatie.

Voor heel jonge kinderen zijn visueel aantrekkelijke materialen en activiteiten een prachtige manier om ze aan te moedigen zelf op onderzoek uit te gaan. Het is ontzettend belangrijk om deze onafhankelijke motivatie te stimuleren. Kinderen met speciale behoeften krijgen vaak te maken met een 'gedaan voor'-ervaring. Er staan dan bijvoorbeeld wel voorwerpen binnen hun bereik of ze krijgen iets in hun hand gedrukt, maar ze kunnen niet bij het voorwerp dat ze zelf echt interessant vinden. We moeten daarom zorgen voor visuele aantrekkingskracht bij opdrachten, zodat het kind zelf een voorwerp kan uitkiezen en ook zelf bepaalt hoe hij daarop reageert.

Je kunt heel eenvoudig beginnen, met een zaklamp bijvoorbeeld. Eerst maak je een donkere ruimte. Dat kan heel gemakkelijk door de lichten te dimmen of een donker hoekje te maken met een kleed over een tafel. Als je met de zaklamp op een voorwerp in een donkere ruimte schijnt, gaat de visuele aandacht naar dat voorwerp. Je vermijdt visuele ruis die ontstaat door een drukke omgeving. Als het voorwerp aantrekkelijk is (en voor baby's en kleine kinderen is bijna alles aantrekkelijk!) trekt het de aandacht en zal een kind ernaar reiken. Als het kind er niet bij kan, beweegt het net zo lang totdat hij het voorwerp kan aanraken en voelen.

Door tactiel onderzoeken en manipuleren, en daar hoort dingen in de mond stoppen ook bij, krijgen de hersenen een enorme hoeveelheid sensorische informatie die wordt opgeteld bij de informatie die het gezichtsvermogen oplevert.

In dit stadium is het interessant om te zien wat de baby/het kind aantrekkelijk vindt en waar minder interesse voor is. Al in dit vroege stadium kunnen we voorkeuren herkennen en alleen al door deze gewoon op te merken verzamelen we informatie die ons helpt om effectief met kinderen te spelen. We kunnen zelfs al een patroon ontdekken in de reacties van het kind. Dit kan ons helpen sterke en zwakke punten in dit stadium van de ontwikkeling vast te stellen. We kunnen bijvoorbeeld kijken vanaf welke afstand het kind een voorwerp ziet of welke kleuren de aandacht van het kind trekken.

Er zijn veel goed ontworpen leermiddelen op de markt voor dit leergebied. Net als bij andere leermiddelen die je aanschaft zijn er een paar belangrijke aspecten waarop je moet letten, zodat je zeker weet dat wat je koopt ook geschikt is voor je doel.

Vergeleken met andere stapelringen zijn onze stapelringen aan de grote kant. Dat stimuleert manipulatie met twee handen voor kleine handjes. Bovendien heeft elke ring een eigen textuur. Dat maakt de set niet alleen geschikt voor kinderen met een visuele beperking, maar de tactiele informatie zorgt ook voor een extra route naar het brein.

Een goed ontwikkeld leermiddel biedt kinderen zoveel meer, of ze nu alleen, in duo's of in groepen spelen. Dat is waardevol voor alle jonge kinderen, maar voor kinderen met speciale behoeften is het echt noodzakelijk. Voor hun ontwikkeling en toekomstige succes hebben ze effectieve activiteiten nodig, die ze zelfstandiger maken en hun individuele ontwikkeling stimuleren. Het is daarom cruciaal dat we zorgen voor flexibele sensorische materialen met een inclusief ontwerp, die een duidelijke visuele prikkel geven, om actieve betrokkenheid te stimuleren en ondersteunen.

Als de materialen dan ook nog duurzaam zijn en op andere manieren kunnen worden gebruikt als de kinderen ouder worden, bijvoorbeeld om patronen te herkennen, dingen op volgorde te zetten of een rollenspel te spelen, kunnen ze met recht een schat worden genoemd. Schatten vind je maar zelden en moeten worden gedeeld, zodat zo veel mogelijk kinderen van de magie kunnen profiteren!